Drie boeren uit de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden hebben zich aangeboden als proefkonijnen. Op een deel van hun grondgebied kiezen ze voor een hoog slootwater- en grondwaterpeil. Een beetje lef is daar wel voor nodig. De hoofdrolspelers in deze pilot voor drukdrainage zijn Kees Baan (Molenaarsgraaf) en de biologische boeren Peter Heikoop (Nieuwland) en Mattias Verhoef (Brandwijk).

In de warmte van een septemberzon, gezeten aan een picknicktafel op het erf van Mattias, vertellen de agrariërs over hun opvallende keuze. Hun beroepsgroep staat juist bekend om een voorkeur voor laag waterpeil, omdat machines vast komen te zitten in weke bodem en koeien een te natte wei niet in kunnen. Mattias legt uit: “Als je een constant peil hebt, kun je in het voorjaar juist eerder met machines en vee het land in. En in droge periodes heb je meer grasopbrengst.” Peter: “Bij een constant grondwaterpeil is je land in het voorjaar wat droger, waardoor het eerder opwarmt, het bodemleven eerder op gang komt en ook het gras eerder gaat groeien.”

Watermanagement
Doel van de pilot is: tegengaan van inklinking van het veen, vermindering van de CO2-uitstoot en verbetering van de biodiversiteit. Gevolgen voor de bedrijfsvoering zijn onzeker. Toch wagen Kees, Peter en Mattias het erop.

Over zijn motivatie zegt Peter: “Het verbaast me dat er sinds de uitvinding van de watermolen en drainage nooit meer iets nieuws gebeurd is op het gebied van watermanagement. Vanwege de problemen met bodemdaling en CO2 is het hoog tijd dat er een keer geëxperimenteerd wordt. Als we kunnen aantonen dat biodiversiteit en landbouw te combineren zijn, dan hebben we de toekomst.”

Goed beheren
Mattias ziet het als zijn verantwoordelijkheid om te zoeken naar duurzamere methoden. “We moeten doelen halen waardoor rendabele bedrijfsvoering mogelijk blijft. Ik wil mijn land goed beheren en op een goede manier doorgeven aan de volgende generatie.”

Kees knikt. “De laatste tijd wordt veel gesproken over de volhoudbaarheid van de agrarische sector. Wat moeten we doen om hier voor de samenleving een mooi en leefbaar gebied te houden en ook voedsel te kunnen produceren? Als je de productie van gewassen en zuivel in evenwicht kan brengen met een goed bodemleven en de natuur, dan ben je waardevol en volhoudbaar bezig. Je moet bij dit soort dingen misschien wel honderd jaar vooruit kijken.”

Niet nieuw
Het idee voor drukdrainage in combinatie met een hoog slootwaterpeil is niet nieuw. Peter: “Het idee komt uit de Maasvallei in Noord-Limburg. Het Veenweide Innovatie Centrum is erg geïnteresseerd in toepassing in deze regio, in combinatie met een hoog slootwaterpeil.” Er zijn al wel boeren in de regio die drukdrainage toepassen, maar zij werken niet met een hoger slootwaterpeil.

Buffervat
Mattias: “Het slootwaterpeil wordt ongeveer 20 centimeter hoger dan gebruikelijk. Als gevolg daarvan krijg je aan de slootkant waarschijnlijk meer biodiversiteit.” Kees legt uit hoe het werkt: “Uit de sloot wordt water in een buffervat gepompt, op zonne-energie. Vanuit het vat pompen we het via drains door het hele perceel. De grondwaterstand blijft op een hoger niveau, waardoor het inklinken van het veen vermindert. Dit betekent dat de CO2-uitstoot terugloopt. In het voorjaar werkt het systeem andersom; dan benutten we het om te ontwateren.”

Waterschap
Het Waterschap Rivierenland gaat drie jaar lang flora- en faunaonderzoek doen op het land en in sloten van de pilot. Kees: “Ook meten we de bodemdaling en vergelijken die met de daling op referentiepercelen.” Bij Mattias zal een deel van de drains biologisch afbreekbaar zijn.

Verdienmodel
Als het de boeren lukt de CO2-uitstoot op hun land te verminderen, ontstaat een verdienmodel voor boeren. Kees: “De bouw kan CO2-ruimte kopen of huren van ons.” Geld voor de pilot komt van de provincie Zuid-Holland en gemeenten uit de regio.
Peter: “Driekwart van de installatie wordt betaalt uit de projectpot. Het gros van het geld gaat in onderzoek zitten, dat wordt volledig gesubsidieerd. BlauwZaam is projectleider.” De boeren betalen zelf ook mee. Bij de provincie Utrecht is een aanvraag gedaan, omdat Peter sinds de herindeling in die provincie woont en werkt.

Spannend
Op 28 september is een begin gemaakt met de aanleg van de drainagebuizen. Het wordt spannend voor de drie boeren. “Gaan onze koeien de slootwal kapot trappen als ze willen drinken?” vraagt Mattias zich af. “Ik wil testen of het kan. Ik denk dat hoog waterpeil de toekomst heeft, nu ga ik er ervaring mee opdoen.”

Ook vanwege de mogelijke gevolgen voor zijn kruidenrijk grasland is het spannend. “Kruiden op veen slaan slecht aan, die houden niet van natte voeten. Ik hoop dat ik meer kruiden in mijn perceel kan houden.” Peter: “Onder natte omstandigheden kunnen we misschien minder beweiden.” Mattias knikt. “Na een hoosbui kunnen we misschien pas een aantal dagen later het perceel op. Nee, daarvoor worden we niet gecompenseerd.”

Optimistisch
Over de toekomst van hun sector zijn ze optimistisch. Met een gebaar naar de Alblasserwaardse polder zegt Kees: “Dit is een prachtig vruchtbaar en natuurlijk gebied, met heel veel consumenten in West-Nederland. Voedselvoorziening blijft noodzakelijk, maar zal op een andere manieren gaan gebeuren. We moeten het niet zoeken in bulk, maar in meerwaardeproducten.”

Veel mogelijkheden
Mattias: “Dit is een grasgebied. Alleen de koe kan gras naar menselijke consumptie brengen.” Peter: “Economisch gaat het slechter, als je voor wereldmarktprijzen wil produceren. Maar als we produceren waar behoefte aan is, hebben we veel mogelijkheden.”

Lees het volledige bericht op: https://www.hetkontakt.nl/regio/alblasserwaard/232105/drie-boeren-tonen-lef-met-pilot

En op de pagina van Blauwzaam: https://blauwzaam.nl/projecten/blauwgroen/blauwgroen-fundament/klimaatadaptatie-in-de-polder-artikelserie/

Tekst van Anne Marie Hoekstra, Foto van Peter Paul Klapwijk.